\u0130kinci d\u00fcnya sava\u015f\u0131, di\u011fer t\u00fcm olumsuz etkileri bir yana, elli milyondan fazla insan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcne neden oldu. Tarih\u00e7ilerin uzmanl\u0131k alan\u0131 olmakla beraber, genel kabul, 1 Eyl\u00fcl 1939\u2019da Almanya\u2019n\u0131n Polonya\u2019y\u0131 i\u015fgal etmesi, sava\u015f\u0131n ba\u015flama nedeni olarak kabul edilir.<\/p>\n
Sava\u015f\u0131n hi\u00e7 ba\u015flamamas\u0131 veya bu derece b\u00fcy\u00fck zarara yol a\u00e7mamas\u0131na imk\u00e2n yok muydu?<\/p>\n
Mesela, daha 1931 y\u0131l\u0131nda Japonya\u2019n\u0131n Man\u00e7urya\u2019y\u0131 i\u015fgaline, i\u015fgalle orant\u0131l\u0131 sert tepki verilseydi; 1936\u2018da Nazi Almanya\u2019s\u0131 ve fa\u015fist \u0130talya\u2019n\u0131n mihver anla\u015fmas\u0131n\u0131n sonu\u00e7lar\u0131 hesaplanabilse ve kar\u015f\u0131 politikalar hemen kararla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p devreye sokulsayd\u0131; Fransa ve \u0130ngiltere 1939 y\u0131l\u0131n\u0131n Mart ay\u0131nda \u201ePolonya\u2019n\u0131n toprak b\u00fct\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc garantileyen\u201c anla\u015fma yapmak yerine bu garantiyi realize edecek askeri destek verseydi sava\u015f yine de bu kadar b\u00fcy\u00fcr ve d\u00fcnyay\u0131 yakar m\u0131yd\u0131?<\/p>\n
Tabii ki tek sorun m\u00fcttefik devletlerin karars\u0131zl\u0131klar\u0131 de\u011fildi. Esas ve daha \u00f6nemli sorun samimiyetsizlikleriydi. K\u0131sa s\u00fcre \u00f6nce bitmi\u015f birinci d\u00fcnya sava\u015f\u0131 sonucu imzalanan Versay Anla\u015fmas\u0131 kal\u0131c\u0131 bar\u0131\u015f tesisi yerine deniza\u015f\u0131r\u0131 s\u00f6m\u00fcrgecili\u011fin, emperyal ama\u00e7lar\u0131n tatminine hizmet edecek \u015fekilde \u015fekillendirildi. Almanya\u2019ya alt\u0131ndan kalkamayaca\u011f\u0131 belli olan ekonomik y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckler y\u00fcklendi. Nasyonal sosyalizme adeta zemin haz\u0131rland\u0131. \u201eD\u00fc\u015fman\u0131m\u0131n d\u00fc\u015fman\u0131 dostumdur\u201c ilkesi devletleraras\u0131 ili\u015fiklerde hakim hale geldi.\u00a0 Nazizm ve fa\u015fizme kar\u015f\u0131 samimi bir m\u00fccadele devletler baz\u0131nda hi\u00e7 olmad\u0131. Her \u00fclke sahaya di\u011ferinin \u00e7\u0131kmas\u0131n\u0131 isterken ilkesel bir kar\u015f\u0131 koyu\u015ftan eser yoktu. Makyavelizm\u2019in d\u00fcsturlar\u0131 hemen her \u00fclkede ve y\u00f6netimde s\u0131zaca\u011f\u0131 ruhlar\u0131 kolayca bulabiliyordu. \u00d6nemli olan insanl\u0131\u011fa bar\u0131\u015f\u0131n hakim olmas\u0131 de\u011fil, sava\u015f enkaz\u0131 \u00fczerine kurulacak yeni sistemde zenginle\u015fmek, daha \u00e7ok s\u00f6m\u00fcrmekti.\u00a0 Sava\u015f\u0131n ba\u015flamas\u0131ndan sonra bile bat\u0131 Avrupa \u00fclkeleri ve ABD, Nazi ordular\u0131n\u0131n hakk\u0131ndan gelmeyi\u00a0 Sovyetler Birli\u011finin k\u0131z\u0131l ordusuna b\u0131rakma politikas\u0131 izlediklerine dair bir \u00e7ok veri ortaya \u00e7\u0131kt\u0131. Bu Anlay\u0131\u015f, Nazilerin Paris\u2019i bile i\u015fgal etmesine yol a\u00e7t\u0131. M\u00fcttefiklerin amac\u0131 sava\u015f\u0131 engellemekten \u00e7ok s\u00f6m\u00fcrgelerini korumak ya da kap\u0131lar\u0131na dayanan sava\u015f\u0131 p\u00fcsk\u00fcrtmekti.<\/p>\n
Bu tecr\u00fcbeler \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda Rusya\u2019n\u0131n Ukrayna\u2019ya sald\u0131r\u0131s\u0131n\u0131 okumakta fayda var. Tarih de\u011fi\u015ftirilemez ama tekerr\u00fcr\u00fc engellenebilir.<\/p>\n
\u0130kinci D\u00fcnya sava\u015f\u0131 daha devam ederken temelleri at\u0131lan Bat\u0131 Atlantik Pakt\u0131 (NATO) ve Birle\u015fmi\u015f Milletler\u2019in, hakim devletlerin menfaatleri haricinde, k\u00fcresel sorunlar\u0131n hallinde bu g\u00fcne kadar etkili bir fonksiyon ifa etmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131. Rusya\u2019n\u0131n Ukrayna\u2019ya y\u00f6nelik emellerine kar\u015f\u0131l\u0131k 2008 y\u0131l\u0131ndan beri Ukrayna\u2019n\u0131n NATO ya \u00fcye yap\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme getirildi\u011fi halde bug\u00fcne kadar \u00fcyelik ger\u00e7ekle\u015fmedi. Bunda, Rusya\u2019n\u0131n reaksiyonundan kaynakl\u0131 \u00e7ekingenlik g\u00f6zard\u0131 edilemez. Otoriter lider ve y\u00f6netimlerin uluslararas\u0131 diplomasinin gerektirdi\u011fi nezaket ve hassasiyetleri sonuna kadar s\u00f6m\u00fcrd\u00fckleri bilindi\u011fi halde Rusya lideri ve benzerlerine tan\u0131nan diplomatik krediler, onlar\u0131 \u201eher \u015feyi yapabilirim\u201c noktas\u0131na getirmi\u015ftir. NATO ad\u0131na bir m\u00fcdahale \u015fimdilik uluslararas\u0131 hukuka g\u00f6re tart\u0131\u015fmal\u0131 oldu\u011funa \u00a0g\u00f6re, geriye BM\u2019nin tavr\u0131 kal\u0131yor. O da veto yetkisine sahip Rusya\u2019n\u0131n, hatta \u00c7in\u2019in vetosuna mahkum olacakt\u0131r.<\/p>\n
Sonu\u00e7 olarak Bat\u0131 Avrupa bloku ve ABD bug\u00fcn yine karas\u0131zl\u0131k ve samimiyetsizliklerinin bedelini \u00f6deme, hatta halklar\u0131na \u00f6detme noktas\u0131na gelmi\u015f bulunmaktad\u0131rlar. Rusya\u2019n\u0131n Ukrayna\u2019ya d\u00fczenledi\u011fi operasyon nedeniyle Avrupa Konseyi ve Bakanlar Komitesi Parlamenterler Meclisi\u2019ndeki \u00fcyeli\u011finin ask\u0131ya al\u0131nmas\u0131 tam olarak bu tezi teyit eder niteliktedir. Esas yanl\u0131\u015fl\u0131k, Avrupa \u0130nsan Haklar\u0131 Mahkemesi nezdinde hakk\u0131nda en \u00e7ok ihlal karar\u0131 verilen \u00fclke olmas\u0131na, demokrasiyle alakas\u0131 olmayan bir y\u00f6netim h\u00fck\u00fcm s\u00fcrmesine ra\u011fmen, s\u0131rf ekonomik ili\u015fkilerden dolay\u0131 Rusya\u2019n\u0131n, ileri demokrasi iddias\u0131nda olan Avrupa Konseyi b\u00fcnyesinde bug\u00fcne kadar bar\u0131nd\u0131r\u0131lmas\u0131d\u0131r. Demokrasinin siyasi ve ekonomik \u00e7\u0131karlara feda edilmesi, devletleri, hi\u00e7 kimsenin ya\u015fam hakk\u0131n\u0131n g\u00fcvende olamayaca\u011f\u0131 kirli sava\u015fa kadar s\u00fcr\u00fckleyebilir.<\/p>\n
D\u00fcnyan\u0131n her yan\u0131nda cereyan eden benzer olaylar s\u00fcregelmektedir. Bu son olay\u0131n \u00f6zelli\u011fi Avrupa\u2019n\u0131n kap\u0131s\u0131na dayanm\u0131\u015f olmas\u0131d\u0131r. Ne yaz\u0131k ki son iki d\u00fcnya sava\u015f\u0131 da, i\u00e7inde Avrupa oldu\u011fu i\u00e7in t\u00fcm d\u00fcnyaya mal oldu. L\u00fcbnan, Libya, \u00c7in ya da T\u00fcrkiye\u2019de olanlar\u0131n son Rus sald\u0131r\u0131s\u0131ndan farkl\u0131 oldu\u011fu s\u00f6ylenemez. T\u00fcrkiye\u2019nin g\u00fcneyinde yer alan Suriye topraklar\u0131na ve \u00f6z\u00fcnde K\u00fcrtlere y\u00f6nelik sald\u0131r\u0131lar, sadece bir i\u015fgal de\u011fil, tabiat\u0131n yok edilmesi, hatta zeytinliklerin \u00e7al\u0131nmas\u0131na varacak kadar pervas\u0131zca devam etmekteyken uluslararas\u0131 mekanizma \u00e7al\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmad\u0131. T\u0131pk\u0131 Rusya\u2019da oldu\u011fu gibi en temel insan haklar\u0131 \u00e7i\u011fnenirken ba\u015fta Avrupa k\u00f6kenliler olmak \u00fczere uluslararas\u0131 mekanizma zaman\u0131nda, yerinde ve samimi tepki vermedi. Bu durum, otokratlar\u0131n, tiranlar\u0131n, diktat\u00f6rlerin i\u015ftah\u0131n\u0131 kabartmaktan ve yapt\u0131klar\u0131n\u0131 me\u015frula\u015ft\u0131rmaktan ba\u015fka bir i\u015flev de g\u00f6rmedi. \u015eimdi Avrupa\u2019n\u0131n kap\u0131s\u0131na dayanan benzer bir durum var ve bug\u00fcne kadar ki kay\u0131ts\u0131zl\u0131klar\u0131n\u0131n, \u201abanane\u2018ciliklerinin bedelini a\u011f\u0131r bir \u015fekilde \u00f6deme tehlikesiyle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131yalar.<\/p>\n
Birle\u015fmi\u015f Milletler, Avrupa Birli\u011fi ve Avrupa Konseyi b\u00fcnyesinde yer alan g\u00fcvenceler, ki buna Avrupa \u0130nsan Haklar\u0131 Mahkemesi de dahil, sadece bat\u0131 ve orta Avrupa i\u00e7in kurulu\u015f ama\u00e7lar\u0131na uygun \u00f6nlemler alabildi. Avrupa Birli\u011fi d\u0131\u015f\u0131 \u00fclkelerde olup bitenler nas\u0131lsa Avrupal\u0131lar\u0131 ilgilendirmiyordu. Oralarda Putin, Erdo\u011fan, Aliyev gibi tamamen demokrasi d\u0131\u015f\u0131 y\u00f6netimler ve y\u00f6neticileri \u015f\u0131mar\u0131k \u00e7ocuk muamelesiyle zaman i\u00e7inde azg\u0131nla\u015ft\u0131r\u0131ld\u0131.<\/p>\n
Gelinen nokta samimiyetsizli\u011fin faturas\u0131n\u0131 faiziyle \u00f6deme a\u015famas\u0131d\u0131r. Karars\u0131zl\u0131k ve d\u00fcr\u00fcst olmayan politikalar\u0131n devam\u0131, i\u015fledi\u011fi varsay\u0131lan sistemin iflas\u0131 tehlikesini bar\u0131nd\u0131rmaktad\u0131r.<\/p>\n
\u00dcmidimiz, nispeten demokratik \u00fclkelerin, olanlardan ders \u00e7\u0131kararak, hi\u00e7 de\u011filse bundan sonra demokrasinin gere\u011fi olan d\u00fcr\u00fcstl\u00fck ve kararl\u0131l\u0131k sergilemeleridir.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
\u0130kinci d\u00fcnya sava\u015f\u0131, di\u011fer t\u00fcm olumsuz etkileri bir yana, elli milyondan fazla insan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcne neden oldu. Tarih\u00e7ilerin uzmanl\u0131k alan\u0131 olmakla beraber, genel kabul, 1 Eyl\u00fcl 1939\u2019da Almanya\u2019n\u0131n Polonya\u2019y\u0131 i\u015fgal etmesi, sava\u015f\u0131n ba\u015flama nedeni olarak kabul edilir. Sava\u015f\u0131n hi\u00e7 ba\u015flamamas\u0131 veya bu derece b\u00fcy\u00fck zarara yol a\u00e7mamas\u0131na imk\u00e2n yok muydu? Mesela, daha 1931 y\u0131l\u0131nda Japonya\u2019n\u0131n Man\u00e7urya\u2019y\u0131 […]<\/p>\n","protected":false},"author":9,"featured_media":8062,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[81],"tags":[],"yoast_head":"\n